Dzisiaj jest: Sobota 27 Kwietnia 2024
Imieniny obchodzą: Anastazy, Andrzej, Bożebor, Kanizjusz, Martyn, Piotr, Teofil, Zyta
Do końca roku zostało 249 dni.
Zodiak: Byk

W dokumentach kościelnych są sprzeczne informacje o powstaniu świątyni w Borownicy. Rocznik archidiecezji przemyskiej z 1997 r. podaje, że w 1850 r. powstał kościół na planie krzyża łacińskiego, a w 1892 został wyremontowany i poświęcony. W latach 1929-1930 dobudowano prezbiterium i boczne kaplice. W środku umieszczono również trzy ołtarze, których autorem był artysta Paśko z Przemyśla.

Przedwojenne schemtyzmy podają datę budowy kościoła w Borownicy w 1892 r., a inicjatorami tego była rodzina Dydyńskich. Możliwe jednak, że próby budowy kościoła trwały już wcześniej. Kościół otrzymał wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa. W 1906 r. biskup Józef Sebastian Pelczar utworzył w Borownicy ekspozyturę, a w 1912 wydzielił ją z parafii Dylągowa. Dopiero w 1928 r. biskup Anatol Nowak utworzył parafię w Borownicy, do której należały również Żohatyn, Jawornik Ruski, Ulucz i Hroszówka.

Borownica, Jawornik Ruski i Żohatyn należały do 1874 r. do parafii w Dylągowej w dekanacie brzozowskim. W 1875 r. powstał dekanat dynowski i całą parafię Dylągowa przypisano do tego dekanatu. Informację o wiernych z tych terenów podaje po raz pierwszy schematyzm diecezjalny za rok 1853. Łącznie w tych trzech wioskach, katolików było 481 (Borownica (150 wiernych), Żohatyn (57) i Jawornik Ruski (274). Liczba ta w kolejnych latach wzrastała i 1880 r. było 581 wiernych, w tym w Borownicy (198), w Żohatynie (55) i w Jaworniku Ruskim (328), a dziesięć lat później 699, w tym w Borownicy (247), w Żohatynie (76) i w Jaworniku Ruskim (376). Wyraźnie widać, że w dziewiątej dekadzie XIX stulecia, nastąpił szybszy wzrost liczby mieszkańców tych terenów.

W 1883 r. istniała szkoła w Jaworniku Ruskim, a w 1887 r. były już szkoły w Żohatynie i Borownicy. Schematyzmy nie podają jednak informacji o ilości uczniów, ani o czasie trwania nauki.

W 1892 r. w Borownicy powstała kaplica, dzięki ofiarności rodziny Dydyńskich i składek wiernych. Osiem lat później pojawia się informacja o przystosowaniu jej do potrzeb kultu. Stała się ona kościołem pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego. Nie wiadomo, od kiedy zaczęto tam odprawiać msze. Wiadomo, że w dwie niedziele w miesiącu przyjeżdżał tu ksiądz z Dylagowej, który ponadto uczył w miejscowej szkole. W 1899 r. liczba wiernych na tym obszarze zwiększyła się do 888, w tym w Borownicy (345), w Żohatynie (103) i w Jaworniku Ruskim (440). Daje to jeszcze szybszy przyrost niż w poprzedniej dekadzie.

Co ciekawe pod rokiem 1905 jest informacja, że w Borownicy działała już szkoła dwuklasowa. Jednak w następnych latach nadal występuje szkoła jednoklasowa. Od 1906 r. parafia Dylągowa, posiadała dwóch wikariuszy i jeden z nich Michał Gromada (ur. 1855 r. w Rzeszowie, wyświęcony 1879 r.) na stałe mieszkał w Borownicy, jako wikary eksponowany. Jego zadaniem oprócz odprawiania mszy i nabożeństw, była także funkcja katechety w szkołach w Borownicy, Żohatynie i Jaworniku Ruskim. W ten sposób w Borownicy powstała ekspozytura, która była stadium pośrednim w drodze do utworzenia osobnej parafii.

25 czerwca 1907 r. miała miejsca wizytacja biskupa Karola Józefa Fischera w Borownicy. Kronika Diecezji Przemyskiej tak relacjonuje te wydarzenia: …Kościółek murowany, ma sufit drewniany i podłogę drewnianą, sygnaturkę i dwie na froncie wieżyczki drewniane z dachu wychodzące, z 3 małymi dzwonami. Ołtarz jeden tylko. Ubóstwo w aparatach wielkie; kapa jedna tylko, biała. Każdy początek trudny. Ks. Expozyt mieszka w domu dworskim szczupłym; tylko ks. Biskup tu nocował, towarzyszący mu kapłani nocowali we dworze w Uluczu. Ludu zeszło się mnogo, pracy dla kapłanów było dużo. Do Bierzmowania przystąpiło 299 osób. Jest w miejscu szkoła. Utworzył się Związek kat. - społeczny….

Informacja o szkole dwuklasowej w Jaworniku Ruskim pojawia się od roku 1910. Wtedy też liczba wiernych wzrosła do 1085, w tym w Borownicy (430), w Żohatynie (139) i w Jaworniku Ruskim (516).

Taki stan rzeczy trwał do 1912 r. Od tego momentu schematyzmy podają Borownicę, jako kościół filialny parafii Dylągowa. Ostatni schematyzm przed I wojna światową, podający stan na 15 listopada 1913 r., podaje, że w ekspozyturze było 1117 wiernych (Borownica (452), Żohatyn (139) i Jawornik Ruski (526) i 60 emigrantów. Równocześnie mamy informację, że wyznawców religii grekokatolickiej było 1530, a judaizmu 116. To oznaczałoby, że te trzy wioski zamieszkane były wtedy przez ponad 2750 osób. W warunkach wojennych w 1917 r. wydany został kolejny schematyzm, który podaje, że ekspozytura liczy 1393 wiernych, w tym: Borownica (460), Żohatyn z przysiółkiem Pracówka (169) i Jawornik Ruski z przysiółkiem Dębowe (560) oraz Ulucz (124) i Hroszówka (80). W ten sposób do ekspozytury włączono dwie ostatnie miejscowości. Wcześniej należały one do parafii Mrzygłód w dekanacie sanockim. W tym wydaniu mamy również zapisane, że emigrantów z parafii było 60, grekokatolików 3000 a wyznawców judaizmu 316.

Schematyzmy powojenne, są bardzo ubogie w informacje. W 1926 r. Borownica stała się parafią usuwalną, czyli taką, w której biskup swobodnie może zmienić proboszcza. Został nim dotychczasowy wikariusz Michał Gromada. W 1927 r. wiernych było 1410, w tym: Borownica z Jawornikiem Ruskim (1000), Żohatyn z Pracówką (140), Ulucz (180) i Hroszówka (90). W tym czasie grekokatolików było 3580, a Żydów 365. Daje to razem ponad 5000 mieszkańców! Szkół na terenie parafii było 5, ale nie ma danych w jakich miejscowościach, można się jedynie domyślać, że w każdej z wchodzących w skład parafii.

W 1928 r. biskup Anatol Nowak erygował w Borownicy parafię nieusuwalną.

Od 1931 r. mamy informacje o kolejnej szkole, ale bez wskazania miejscowości. Ciekawie jest przedstawiany sam ksiądz Michał Gromada. Schematyzm z 1927 r. tytułuje go proboszczem, ale te z lat 1928-1931 nazywają go administratorem. W kolejnych wydaniach wymieniany jest już jako emeryt. A administratorami byli: w 1932 r. ks. Julian Bąk (ur. 1902 r. w Żurowej, wyświęcony w 1925 r.), w 1933 r. ks. Wojciech Kociszewski (ur. w 1900 r. w Temeszowie, wyświęcony w 1927 r.), w 1934 r. ks. Jan Banek (ur. 1904 r. w Wiśniowej, wyświęcony w 1931 r.), w 1936 r. ks. Wojciech Misiewicz (ur. 1906 r. w Targowiskach, wyświęcony w 1932 r.), a w 1937 r. ks. Antoni Bryś (ur. w 1907 r. w Korczynie, wyświęcony w 1931 r.). Ostatni przedwojenny schematyzm ukazał się w roku 1938. Liczba wiernych w parafii wynosiła wtedy 1463 w tym: Borownica (766 wiernych), Żohatyn z przysiółkiem Pracówka (149) i Jawornik Ruski (218) oraz Ulucz (242) i Hroszówka (88). Grekokatolików było 3530, niewierzących 73, a Żydów 383.

4 czerwca 1937 r. odbyła się uroczysta konsekracja kościoła w Borownicy, której dokonał wizytujący dekanat dynowski biskup Franciszek Barda.

10 marca 1939 r. zmarł w wieku 84 lat emerytowany administrator parafii, ks. Michał Gromada, który spędził w Borownicy 33 z 60 lat swojego kapłaństwa. Tutaj znajduje się też jego nagrobek.

 

Maciej Duda

© 2024 Bircza - Trzy Kultury